Insulin-like growth factor-1 (IGF-1)
IGF-1 هورمونی است که همراه با هورمون رشد (GH)، به رشد طبیعی استخوانها و بافتها کمک می کند. این هورمون در پاسخ به تحریک هورمون رشد، توسط کبد، عضلات اسکلتی و سایر بافتها تولید می شود. IGF-1 واسطه بسیاری از عملکردهای هورمون رشد، شامل تحریک رشد استخوانها و سایر بافتها و تولید توده عضلانی است. از آنجایی که هورمون رشد طی چندین پالس در طول روز در خون آزاد می شود، تفسیر نتایج حاصل از اندازه گیری آن دشوار است. به همین دلیل IGF-1 نماد مناسبی از میانگین سطح هورمون رشد می باشد. بنابراین تست IGF-1 جهت ارزیابی کمبود یا افزایش GH انجام می شود. سطح IGF-1 هم مانند هورمون رشد، در اوایل کودکی کم است و به تدریج افزایش می یابد، در زمان بلوغ به حداکثر خود می رسد و سپس روند کاهشی را طی می کند.
کمبود GHو IGF-1 ممکن است ناشی از بد عملکردی غده هیپوفیز و کاهش هورمونهای هیپوفیز (کم کاری هیپوفیز،hypopituitarism) و یا تومورهای هیپوفیز باشد که به سلول های مولد هورمون آسیب می رسانند. کاهش IGF-1 می تواند به دلیل کاهش پاسخ دهی به GH نیز باشد. این کاهش حساسیت ممکن است اولیه (ژنتیکی) و یا ثانویه به شرایطی مانند سوء تغذیه، کم کاری تیروئید، کمبود هورمون وابسته به جنس و یا بیماری های مزمن باشد. مقاومت ژنتیکی به هورمون رشد بسیار نادر است.
کاهش IGF-1 در اوایل زندگی، معمولا ناشی از کمبود هورمون رشد و مانع از رشد استخوانها و رشد کلی بدن شده و کودک قد کوتاهتری نسبت به حالت نرمال دارد. در افراد بالغ، کاهش IGF-1 می تواند منجر به کاهش تراکم استخوان، توده عضلانی و تغییر در سطح چربی های بدن شود. با این حال، اندازه گیری سطح هورمون رشدو IGF-1 در بالغین روتین نیست. زیرا کمبود GH و متعاقبا IGF-1، در موارد بسیار نادری علت این اختلالات است.
افزایش GH و IGF-1، می تواند سبب رشد غیر طبیعی عضلات اسکلتی و ایجاد علائم مربوط به دو بیماری ژیگانتیسم و آکرومگالی شود. در کودکان، ژیگانتیسم سبب رشد طولی استخوانها شده و باعث می شود فرد مبتلا، قد بسیار بلند و دستها و پاهای بلندی داشته باشد. آکرومگالی در بالغین سبب می شود استخوانها ضخیم و بافتهای نرمی مانند بینی متورم بشوند. هر دوی این بیماریها سبب بزرگ شدن اندامهای بدن مانند قلب و عوارضی همچون دیابت تیپ 2، افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی، عروقی، افزایش فشار خون، ارتریت و به طور کلی کاهش عمر شوند.
علت عمده افزایش تولید هورمون رشد توسط هیپوفیز، تومورهای هیپوفیز هستند که با جراحی و برداشتن تومور و درمان های پس از جراحی میزان هورمون رشد و IGF-1 به سطح طبیعی باز می گردد.
آزمایش IGF-1
موارد درخواست تست:
- در کودکی که علائم کمبود هورمون رشد وجود دارد مانند تاخیر در رشد و یا کوتاهی قد
- در بالغینی که شک در کمبود هورمون رشد و علائمی مانند کاهش تراکم استخوان، خستگی و تغییرات نامطلوب در سطح لیپیدها و کاهش تحمل نسبت به ورزش و فعالیت بدنی وجود دارد. با این حال درمورد افراد بالغ این تستها به صورت روتین انجام نمی شوند.
- در موارد محدود ممکن است IGF-1 همراه با تست مهار GH در کودکانی که علائم ژیگانتیسم دارند و یا در بزرگسالانی که علائم آکرومگالی وجود دارد، درخواست شود.
- پس از جراحی تومورهای هیپوفیز مولد هورمون رشد که پایش سطح IGF-1 و GH انجام می شود.
آزمایش IGF-1
تفسیر نتایج:
- سطح نرمال IGF-1 باید با توجه به شرایط در نظر گرفته شود. در بعضی افراد مبتلا به کمبود هورمون رشد سطح IGF-1 طبیعی است.
- کاهش IGF-1: در این صورت یا کمبود هورمون رشد و یا کاهش حساسیت به هورمون رشد وجود دارد. اگر بیمار کودک باشد، معمولا تاخیر در رشد و کوتاهی قد وجود دارد و با جایگزینی هورمون رشد درمان انجام می شود. اگر میزان آن در بالغین کمتر از حد انتظار باشد، کمبود هورمون رشد و یا عدم حساسیت به آن وجود دارد.
اگر در مورد کاهش IGF-1، پزشک مشکوک به کم کاری هیپوفیز باشد، سایر غدد اندوکرین و هورمون های هیپوفیزی تنظیم کننده مربوط به آنها بررسی می شود تا درمان مناسب انتخاب شود. کاهش عملکرد هیپوفیز می تواند ارثی باشد و یا ناشی از آسیب به سلول های هیپوفیز در اثر تروما، عفونت و یا التهاب باشد. کمبود IGF-1 می تواند ناشی از کمبود تغذیه، بیماری های مزمن کبد و کلیه ، اشکال غیر فعال هورمون رشد و یا افزایش استروژن باشد.
- افزایش IGF-1: افزایش IGF-1، معمولا بیانگر افزایش GH است و از آنجایی که سطح هورمون رشد در طول روز متغیر است، سطح IGF-1 می تواند منعکس کننده سطح GH باشد ولی مقدار واقعی آن را نشان نمی دهد.
افزایش GHو IGF-1 در زمان بلوغ و بارداری طبیعی است ولی در سایر موارد اغلب ناشی از تومورهای معمولا خوش خیم هیپوفیز است. بالا بودن سطح IGF-1 پس از جراحی تومور نشان می دهد که جراحی به صورت کامل موثر نبوده است ولی کاهش آن پس از درمان نشان دهنده پاسخ مناسب به روش درمانی می باشد.
این تست بصورات روزانه و با جوابدهی اورژانسی در آزمایشگاه پاتوبیولوژی دکتر فولادی پذیرش می شود.
