سرطان (کانسر) تیروئید رشد کنترل نشده ی سلول های تیروئید است. غده تیروئید به عنوان بخشی از سیستم اندوکرین، هورمون های تنظیم کننده متابولیسم را ترشح می کند.
تغییر در اندازه و یا شکل غده تیروئید در معاینه فیزیکی، سبب می شود که پزشک به سرطان تیروئید مشکوک شود. ازآنجایی که برخی موارد دیگر نیز سبب تغییر در شکل و اندازه تیروئید می شود ، گاهی ارزیابی های بیشتری از قبیل آزمایش خون جهت بررسی عملکرد تیروئید و سونوگرافی جهت بررسی ساختار این غده لازم است.
بزرگ شدن غده تیروئید علاوه بر سرطان می تواند در مواردی مانند کمبود ید و التهاب ناشی از بیماری هاشیموتو نیز ایجاد شود.
بسیاری از اوقات، ارزیابی بیشتر تیروئید، وجود ندول در تیروئید را نشان میدهد. حدود 90% از ندول ها و یا تومورهای تیروئید خوش خیم هستند. میزان تشخیص سرطان تیروئید در یک دهه گذشته به علت وجود تکنیک های تشخیصی حساس، افزایش یافته است. این بیماری در زنان سه برابر مردان شایع تر است. اغلب موارد سرطان تیروئید پیش آگهی خوبی دارند و درمان می شوند، به ویژه اگر به سایر نقاط بدن گسترش نیافته باشد.
4 نوع سرطان تیروئید وجود دارد که از نقاط مختلف تیروئید نشات می گیرند و این مساله در درمان و پیش آگهی بیماری موثر است. انواع اصلی سرطان تیروئید عبارتند از:
- Papillary thyroid cancer: شایع ترین نوع سرطان تیروئید است و حدود 80% موارد را شامل می شود. این نوع بیماری به کندی پیشرفت می کند و به ندرت کشنده است.
- Follicular thyroid cancer: دومین نوع شایع سرطان تیروئید است و حدود 10% موارد را شامل می شود . این نوع بیماری در کشورهایی که در رژیم غذایی کمبود ید وجود دارد شایع تر است. Hürthle cell carcinoma نوعی از سرطان فولیکولار است که حدود 3% موارد را شامل می شود.
- Medullary thyroid cancer: حدود 4% همه انواع سرطان تیروئید را شامل می شود. ممکن است به صورت خود به خود و یا ارثی به وجود آید . نوع ارثی آن از طریق جهش در ژن RET ایجاد می شود. این سرطان ممکن است به بیش از یک نوع درمان نیاز داشته باشد و درمان آن سخت تر از سایر موارد است.
- Anaplastic thyroid cancer : که کارسینومای تمایز نیافته نیز نام دارد، حدود 2% از تمام موارد سرطان تیروئید را شامل می شود، به سرعت گسترش یافته و به سختی درمان می شود.
علل ابجاد سرطان تیروئید:
در اغلب موارد، علت سرطان تیروئید ناشناخته است ولی ریسک فاکتورهایی مانند سن، جنس، ژنتیک و مواجهه با اشعه وجود دارند.
- جنسیت: زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند.
- سن: 3/2 موارد سرطان تیروئید در افراد بین 20 تا 55 سال تشخیص داده می شوند.
- مواجهه با دز بالای اشعه: دریافت اشعه ایکس در اقدامات درمانی روتین، ریسک این سرطان را افزایش نمی دهد. مواردی که ریسک ابتلا به بیماری را افزایش می دهند عبارتند از: درمان سرطان سینه و یا بیماری هوچکین با اشعه ایکس یا در معرض انرژی هسته ای قرار گرفتن در فجایع هسته ای
- سابقه خانوادگی: داشتن سابقه فامیلی ابتلا به سرطان مدولاری تیروئید، گواتر و یا پولیپ های پیش سرطانی کولون، خطر ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش می دهد.
- ژنتیک: به عنوان مثال برخی از موارد سرطان مدولاری تیروئید به علت جهش در ژن RET می باشد.
علائم سرطان تیروئید
در برخی موارد مانند ندول های تیروئید، علائمی شبیه سرطان تیروئید وجود دارد. تست غربالگری خاصی جهت تشخیص این بیماری وجود ندارد و تشخیص بر اساس علائم ، بیشتر به خود فرد و پزشک متکی است. این علائم عبارتند از:
- احساس توده در گردن (گاهی بدون سایر علائم)
- التهاب و تورم گردن
- تغییر در صدا مانند خشن شدن صدا
- اشکال در تنفس
- اشکال در بلع
- تورم غدد لنفاوی گردن بدون عفونت تنفسی فوقانی
تست های تشخیص سرطان تیروئید
هدف از انجام این تست ها، کمک به تشخیص، تعیین مرحله بیماری، بررسی روش های درمان و مانیتورینگ درمان است.
تست های آزمایشگاهی
تشخیص و تعیین مرحله بیماری (Staging)
اگر علائم سرطان تیروئید وجود داشته باشد، پزشک تغییراتی را در غده تیروئید و غدد لنفاوی حس کرده و در مورد سابقه خانوادگی و پزشکی بیمار سوال می کند.
این بیماری نهایتا توسط بیوپسی تشخیص داده می شود ولی پیش از انجام بیوپسی یا جراحی، اسکن های تصویر برداری و آزمایش خون انجام می شود تا سایر موارد کنار گذاشته شوند. تست های آزمایشگاهی جهت تشخیص، بررسی عملکرد تیروئید و تعیین نوع سرطان تیروئید به پزشک کمک می نماید.
آزمایش های خون عبارتند از:
- Thyroid stimulating hormone (TSH): این تست عملکرد تیروئید و سطح TSH که از غده هیپوفیز ترشح می شود را ارزیابی می کند. TSH برای بررسی سایر مواردی که موجب ایجاد علائمی مانند سرطان تیروئید می شوند به کار می رود. اگر سطح TSH بالا باشد علامت کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) است و اگر سطح آن بالا باشد ممکن است نشانه پرکاری تیروئید (هایپر تیروئیدیسم) باشد. در سرطان تیروئید میزان TSH معمولا نرمال است یا افزایش می یابد.
- T3و Free T4: این هورمون ها توسط غده تیروئید ساخته می شوند. همراه با TSH برای ارزیابی عملکرد تیروئید سنجیده می شوند. در سرطان تیروئید میزان آنها معمولا نرمال است.
- Calcitonin: کلسیتونین هورمونی است که توسط سلول های خاصی از تیروئید به نام سلول های C تولید می شود و در چگونگی مصرف کلسیم در بدن نقش دارد. این سلول ها ممکن است به سلول های سرطانی مدولاری تبدیل شوند. افزایش سطح آن نشان می دهد که احتمالا سرطان مدولاری تیروئید (MTC) وجود دارد.
- REToncogene: اگر پزشک به MTC مشکوک شود و یا بیمار سابقه فامیلی MTC داشته باشد، جهش در ژن RET بررسی می شود.
- (Carcinoembryonic antigen (CEA: این تومور مارکر اغلب در افراد مبتلا به MTC افزایش می یابد.
بیوپسی
- برای بررسی قطعات کوچکی از بافت و یا مایع حاصل از ندول های تیروئید، آسپیره توسط یک سوزن (FNA) انجام می شود. در این روش توسط یک سلول بسیار نازک، که گاهی تحت هدایت سونوگرافی انجام می شود، سلول های ندول تیروئید برداشته می شوند. این سلول ها توسط پاتولوژیست بررسی می شوند.
تست های مولکولی روی سلول های حاصل از بیوپسی
- حدود 30% از موارد بیوپسی indeterminate هستند به این معنی که وجود سرطان واضح و مشخص نیست. تشخیص این موارد اغلب به جراحی و برداشتن بخشی از تیروئید یا تمام تیروئید نیاز دارد. برای اجتناب از جراحی های غیر ضروری، تست های مولکولی به وجود آمده اند که مشخص کنند ندول های تیروئید خوش خیم هستند یا بدخیم. البته این تست ها به بررسی بیشتر نیازدارند.
- بررسی جهش سوماتیک: این تست در مواردی که نتیجه بیوپسی نامشخص است انجام می شود تا جهش های ژنی که در سرطان تیروئید وجود دارند تشخیص داده شوند. این جهش ها عبارتند از: RAS, RET/PTC, PAX8–PPAR-γ, BRAF V600E. BRAF می تواند جهت بررسی عود مجدد سرطان پاپیلاری تیروئید نیز به کار رود.
- آنالیز miRNA: miRNA ها قطعات کوچک RNA هستند که روی رفتار ژنهای خاص اثر می گذارند. از آنجایی که miRNA های خاص به سرطان های خاص مرتبطند، وجود برخی از miRNA ها در بیوپسی می تواند نشان دهد که آیا ندول بدخیم است یا خیر.
تست های پایش درمان
- Thyroglobulin (Tg): این پروتئین توسط تیروئید ساخته می شود. سطح آن قبل، حین و پس از درمان سرطان های پاپیلاری و فولیکولار سنجیده می شود. اگر تیروئید برداشته شود، سطح تیروگلوبولین باید پس از درمان بسیار کم باشد. اگر سطح آن بالا باشد و یا پس از درمان افزایش یابد، شاید به این معنی باشد که هنوز سلول های سرطانی تیروئید در بدن وجود دارند یا سرطان مجددا عود کرده است.
- : Thyroglobulin antibody (TgAb) این آنتی بادی توسط سلول های سیستم ایمنی علیه تیروگلوبولین تولید می شود. بسته به روش مورد استفاده، این آنتی بادی می تواند در نتایج تست تیروگلوبولین تداخل ایجاد کند.
- Calcitonin: این تست علاوه بر کمک به تشخیص MTC، برای پایش درمان و عود مجدد آن نیز استفاده می شود. پس از درمان موفق، سطح این هورمون به شدت کاهش می یابد. اگر پس از درمان، سطح کلسیتونین شروع به افزایش کند، احتمال عود MTC مطرح می شود.
تست های غیر آزمایشگاهی
- برداشت ید رادیواکتیو: این تست برای بررسی ندول تیروئید به کار می رود. همچنین جهت بررسی عود در بیمارانی که قبلا به سرطان پاپیلاری و فولیکولار تیروئید مبتلا بودند و سطح تیوگلوبولین در آنها افزایش داشته به کار می رود. در این روش مقادیر جزئی ید رادیواکتیو بلعیده و یا تزریق می شود و محل قرار گیری ید توسط تصویر برداری دنبال می شود. قبل از جراحی، ندول هایی که ید رادیواکتیو را برداشت نمی کنند معمولا سرطانی نیستند. ندول هایی که قادر به برداشت ید رادیواکتیو نیستند می توانند سرطانی باشند یا نه و باید توسط روشهایی ماننند FNA بیشتر بررسی شوند. پس از جراحی، در مناطقی که برداشت ید افزایش دارد نشانه سرطان تیروئید است و مقادیر بیشتری از ید رادیواکتیو باید برای درمان مورد استفاده قرار گیرد.
- Ultrasound: همراه با سنجش سطح TSH برای مشخص کردن این موضوع که بیوپسی لازم است یا خیر انجام می شود.
- سایر تست های تصویر برداری مانند CT اسکن و MRI ممکن است در موارد خاص جهت تشخیص انتشار تومور به کار روند.
مراحل (Stages) بیماری
سرطان تیروئید شامل چند مرحله است که نشان دهنده اندازه تومور و میزان انتشار آن در بدن است. تعیین مرحله بیماری برای انتخاب نوع درمان و پیش آگهی بیماری اهمیت دارد.
معیارهای مختلف staging بسته به سن بیمار و نوع سرطان تیروئید مورد استفاده قرار می گیرند.
افراد مبتلا به سرطان پاپیلاری و فولیکولار تیروئید جوان تر از 45 سال:
Stage I: تومور در هر اندازه ای است، سرطان ممکن است وجود داشته باشد یا ممکن است به بافت های مجاور و غدد لنفاوی گسترش یافته باشد ولی به سایر بخش های بدن گسترش نیافته است.
Stage II: تومور در هر اندازه ای است، سرطان از تیروئید به سایر بخش های بدن گسترش یافته و ممکن است به غدد لنفاوی نیز رسیده باشد.
افراد مبتلا به سرطان پاپیلاری و فولیکولار تیروئید مسن تر از 45 سال:
Stage I: تومور 2 سانتی متر یا کوچک تر است و محدود به بافت تیروئید است.
Stage II: تومور 2-4 سانتی متر و سرطان محدود به بافت تیروئید است.
Stage III: تومور بزرگتر از 4 سانتی متر است و سرطان محدود به تیروئید است یا تومور در هر اندازه ای و به بافت های خارج از تیروئید یا غدد لنفاوی نزدیک به تراشه و حنجره گسترش یافته است.
Stage IV: تومور در هر اندازه ای، به خارج از تیروئید و گردن و احتمالا غدد لنفاوی یا به بخش های دورتر مانند ریه و استخوان گسترش یافته است.
سرطان مدولاری تیروئید در هر سنی
Stage 0: سرطان تنها با غربالگری تشخیص داده می شود و توموری در تیروئید یافت نشد.
Stage I: تومور 2 سانتی متر یا کوچکتر و سرطان محدود به تیروئید است.
Stage II: تومور بزرگتر از 2 سانتی متر و محدود به تیروئید است یا تومور در هر اندازه ای، به بافتهای خارج از تیروئید گسترش یافته ولی به غدد لنفاوی نه.
Stage III: تومور در هر اندازه ای و به بافت های خارج از تیروئید یا غدد لنفاوی نزدیک به تراشه و حنجره گسترش یافته است و ممکن است به سایر قسمتهای گردن نیز گسترش یافته باشد.
Stage IV: تومور در هر اندازه ای، به بافت های زیر تیروئید مانند نای، مری و حنجره و احتمالا به غدد لنفاوی و یا به بخش های دورتر مانند ریه و استخوان گسترش یافته است.
سرطان آناپلاستیک تیروئید:
سرطان های آناپلاستیک Stage IV در نظر گرفته می شوند زیرا به سرعت رشد می کنند و تا وقتی که به گردن گسترش نیافته اند تشخیص داده نمی شوند. سرطان ممکن است به غدد لنفاوی و یا به بخش های دورتر مانند ریه و استخوان گسترش یابد.
درمان
اغلب سرطان های تیروئید به ویژه انواع پاپیلاری و فولیکولار قابل درمان هستند. اغلب این موارد از طریق جراحی و برداشتن همه یا بخشی از تیروئید درمان می شوند و پس از آن یک یا چند درمان برای از بین بردن یا کنترل سلول های سرطانی به کار می رود. افرادی که جراحی می شوند به هورمون درمانی جهت جایگزینی هورمون های تیروئید نیاز دارند.
علاوه بر جراحی سایر اقدامات درمانی عبارتند از:
- درمان با ید رادیواکتیو
- (External beam radiation therapy (EBRT (درمان با اشعه خارجی)
- شیمی درمانی
- Targeted therapy: داروهایی که تنها ژن های مربوط به سرطان و پروتئین های مربوط به آن را هدف قرار دهند بدون اینکه به سلول های سالم آسیب برسد. مانند cabozantinib, vandetanib, and sorafenib که برای افرادی که تومورهای بزرگ و متاستاتیک و پیشرفته دارند استفاده می شوند.
آزمایشگاه در اصفهان- آزمایشگاه تشخیص طبی ، پاتولوژی و سیتولوژی دکتر فولادی اصفهان
تلفن تماس: 32232910-031
آدرس سایت آزمایشگاه :
